5/17/2015

5/17/2015

Wersal. Za fasadą przepychu

Nie wiem, czy istnieje człowiek, w którego głowie choć raz nie pojawiła się myśl: kiedyś było lepiej albo: wolałbym żyć w innych czasach. I nie ma się co dziwić, bo poprzednie stulecia mają nas czym kusić, czy to na gruncie obyczajów i kultury, czy to na gruncie mody, architektury i meblarstwa. Ale nawet największe piękno i najwyższy luksus bardzo często były wówczas jedynie pozorem, za którym kryły się sprawy dużo mniej piękne, a wręcz odrażające. Chyba największym symbolem XVII- i XVIII-wiecznego przepychu, blichtru i elegancji jest Wersal - ogromny pałac, który Ludwik XIV wybudował dla podkreślenia świetności swojego dworu. Z zewnątrz udało mu się to doskonale - lecz co tak naprawdę znajdowało się za tą niesamowitą "fasadą przepychu"? 



Kiedy po raz pierwszy dowiedziałam się o książce Williama Ritchey'a Newtona "Wersal. Za fasadą przepychu", podeszłam do niej dość sceptycznie. Spodziewałam się kolejnego, nie mającego nic wspólnego z historią, a nastawionego jedynie na tanią sensację zbioru anegdot prosto z wersalskiego dworu, dotyczących mniej lub bardziej sprawdzonych, ale jak najbardziej sprośnych historyjek z życia jego mieszkańców. Na początku więc wcale nie miałam ochoty do niej zaglądać, kiedy jednak nadarzyła się okazja i książka znalazła się w moich rękach, postanowiłam jednak zajrzeć do środka. I tutaj muszę przyznać - już dawno żadna książka tak pozytywnie mnie zaskoczyła! 

Myśląc o tym, co kryło się za słynną "fasadą przepychu", autor miał bowiem na myśli nie libertyńskie anegdotki, ale, po prostu, warunki życia na wersalskim dworze. Całkowicie na chłodno, w oparciu o źródła z epoki, unikając niesprawdzonych plotek i bez poszukiwania "taniej sensacji", autor prześledził po kolei wszystkie najważniejsze aspekty życia w pałacu. Książkę podzielił na siedem rozdziałów, w których omówił kolejno: królewski kwaterunek, królewski wikt, wodę, ogień, utrzymanie, oświetlenie, utrzymanie czystości i pranie. A dokładniej - jak duże były z tym wszystkim problemy. Przyznam szczerze, że chociaż teoretycznie zdawałam sobie sprawy z tego, że Wersal nie był najwygodniejszym miejscem do życia, książka ta miejscami wprawiała mnie w autentyczne niedowierzanie. Szczerze nie przypuszczałam, że największe elity ówczesnej Francji żyły w takich warunkach, które dziś wołałyby o pomstę do nieba. 




Zdecydowanie nie jest to książka, którą czyta się jednym tchem i która trzyma w napięciu od pierwszej do ostatniej strony. Autor pisze w sposób rzeczowy i niemal pozbawiony emocji, ale jego styl (a właściwie styl tłumaczenia) jest jednocześnie lekki i przystępny. Bardzo podobało mi się, że Newton, mimo że nie owija w bawełnę, nawet o najbardziej intymnych kwestiach pisze w sposób subtelny i elegancki - przytaczane przez niego fakty są na tyle szokujące, że wzmacnianie ich komentarzem lub wykrzyknieniem byłoby po prostu zbędne. Tekst Newtona nie odgrywa tu zresztą pierwszorzędnej roli, najważniejsze są bowiem oryginalne cytaty z pamiętników, listów i podań, które chyba w najbardziej dosadny sposób ukazują kulisy życia w Wersalu, a jednocześnie bardzo podwyższają merytoryczną wartość tej książki. Jedyne, co wprawiło mnie w lekką konsternację, ale co było winą tylko i wyłącznie polskiego tłumaczenia, było przetłumaczenie słowa justaucorps (szustokor) jako "kurtka", co zdecydowanie nie pozwoli na dobre wyobrażenie sobie tego elementu garderoby przez osoby, które nie znają się na ówczesnej modzie. Wydaje mi się, że bliższe rzeczywistości byłoby chyba "marynarka". Ale jest oczywiście drobiazg, poza tym wszystko było bez zarzutu. 

Myślę, że książka ta będzie świetną lekturą dla wszystkich tych, którzy interesują się kulturą i obyczajami XVII i XVIII wieku. Jednocześnie będzie też świetną odtrutką dla tych, którzy myślą, że życie w Wersalu musiało być wspaniałe, i którzy nieustannie narzekają, jak bardzo nie podoba im się życie w XXI wieku. Po lekturze tej książki człowiek zaczyna w końcu doceniać takie kwestie, jak bieżąca woda czy centralne ogrzewanie. Nie ma bowiem co ukrywać - współczesna kawalerka jest bez wątpienia dużo wygodniejsza niż prywatny apartament w Wersalu. 

Pozdrawiam, 
Gabrielle 

14 komentarzy:

  1. Heheh - mnie zawsze pociągała ta "druga strona" medalu od kiedy zobaczyłam to urządzenie do zabijania wszy na dworach (wiesz o czym myślę? zapomniałam..możliwe że to się jakoś fachowo nazywało :)
    Ciekawą recenzję przygotowałaś, chętnie sięgnę po lekturę jak nadarzy się okazja :)

    OdpowiedzUsuń
    Odpowiedzi
    1. Dziękuję! :) Wiesz co, pewnie miało to jakąś specjalną nazwę, ale przyznaję, ze jej nie pamiętam :D Ale właśnie bardzo podobało mi się w tej książce to, że autor jednocześnie obala niektóre mity, np. ten o całkowitym braku higieny w XVIII wieku (jak się okazuje, w XVII było z tym o wiele gorzej) :)

      Usuń
  2. Ha, czyli miałam nosa kiedy cię o nią pytałam :D tak czy inaczej teraz już z pewnością się nią bliżej zainteresuj. Cudne zdjęcia, tak nawiasem :)

    OdpowiedzUsuń
    Odpowiedzi
    1. Miałaś, miałaś :D Dzięki, ale jakoś wierzyć mi się nie chce, że takie są :D

      Usuń
  3. O tym, że Wersal do najwygodniejszych nie należał wiedziałam, ale chętnie dowiedziałabym się szczegółów z tej książki.
    Co do szustokora, to najlepszym tłumaczeniem byłby "szustokor" :D i odpowiedni przypis z wyjaśnieniem, co to. Marynarka nie pasuje, bo ona wyewoluowała z ubiorów dziewiętnastowiecznych (które znowuż bazowały na krojach angielskich, a nie francuskich) i z ówczesnej filozofii męskiego stroju, która była skrajnie różna od tej osiemnastowiecznej. Kurtka jako taka pojawiła się chyba pod koniec XVIII wieku, no i tę nazwę stosuje się też do określenia mundurów napoleońskich (ale nie dam za to głowy), więc kurtka jest chyba jednak bardziej fortunna w tym przypadku... Choć bardziej nie znaczy wcale, że pasuje ;)

    OdpowiedzUsuń
    Odpowiedzi
    1. Też wiedziałam właściwie tylko tyle, że wygodnie tam nie było. Ale żeby aż tak, to nie :D Wiadomo, że szustokor byłoby najlepiej, ale pomijając warstwę znaczeniową, to jednak ten element garderoby dużo bardziej przypomina marynarkę niż kurtkę, przynajmniej w tym, że chodzi się w nim w pomieszczeniach, a nie tylko na zewnątrz. Poza tym kurtka kojarzy się jednak z czymś sportowym :D

      Usuń
  4. Kiedyś czytałam lub oglądałam jakiś program (możliwe, że odcinkowy) na temat właśnie warunków życia w Wersalu, ale niestety, nie pamiętam tytułu ;) Również nie był tworzony z myślą o sensacji. Takie tematy jak pary spółkujące na korytarzach czy inne szczegóły tego typu są już chyba legendarne, ale pomijając taką otoczkę, trzeba przyznać, że życie tam było dość ciężkie. Przedstawianie roju arystokratów żyjących wokół króla jak na przepysznym stateczku łakoci i koronek, co często zdarza się w filmach, nawet fabularyzowanych "dokumentach", to tylko połowa autentycznego obrazu. Sprawia, że wiele osób, zwłaszcza młodych żyje różowymi marzeniami o XVIII wieku (tumblry aż iskrzą od tego typu zawartości).

    Gracja Emilia

    OdpowiedzUsuń
    Odpowiedzi
    1. Też bardzo nie lubię, kiedy życie w Wersalu pokazuje się jako "słodkie jak cukierek". Przecież nawet te śliczne sukienki, które wtedy noszono, nie były idealnie czyste, bo w takim brudzie o czystość było raczej dość trudno. Już nie wspominając o samym komforcie życia, który raczej nie kojarzyłby się dziś z beztroskim luksusem. Ale cóż, ludzie chyba lubią mitologizować pewne sprawy czy epoki.

      Usuń
  5. Zainteresowałaś mnie. Nawet do mnie gdzieś tam już dotarło, że w Wersalu wcale nie było tak lusksusowo (według współczesnych standardów), ale z chęcią zajrzałabym do książki, Tym bardziej, że znaleźć tam można fragmenty pamiętników.

    OdpowiedzUsuń
    Odpowiedzi
    1. Bardzo polecam, te pamiętniki są tam chyba najciekawsze! :)

      Usuń
  6. Niestety nie są,to moje klimaty...

    OdpowiedzUsuń
    Odpowiedzi
    1. Szkoda, ale wiadomo, że każdy lubi inne książki :)

      Usuń
  7. Ha! A mi mignęła kiedyś ta książka, niestety, nie czytałam wcześniej Twojego wpisu ;) Podejście sceptyczne wzięło górę. Muszę nadrobić.

    OdpowiedzUsuń
  8. szukam tej książki i szukam i jest już nigdzie nie dostępna, a tak bym chciała ja przeczytać.

    OdpowiedzUsuń

Copyright © Modna historia , Blogger